(Sözcükler Açısından Kökenbilimsel Bir İnceleme)

Günümüzde maalesef "Karı" sözcüğünün kaba hatta argo bir sözcük olduğuna dair bir kanaat vardır ve bu yöndeki algı da giderek genişlemektedir. "Koca" sözcüğü için ise bu kadar kesin bir önyargı bulunmasa da onun da giderek kullanımının azaldığı görülmektedir. Bunlar gerçekte kaba sözcükler midir? Bu soruya yanıt aranmalıdır. Yani mevcut durumdan daha önce, ortaya çıktıkları dönemlerdeki ilk içeriklerinin argo amaçlı olup olmadığı anlaşılmalıdır. Bu nedenle her iki kavramın oluşumuna kısaca göz atmakta yarar vardır.

Karımak fiili Türkçe’de ihtiyarlamak (yaşlanmak) anlamı taşır. Ve bu ilk anlama bağlı olarak olgunlaşmak (kemale ermek), tecrübeli duruma gelmek, bilgili / bilge bir kişiye dönüşmek gibi içerikleri de barındırır. Örneğin aynı kökten türeyen Kart sözcüğü (mesela “Kart Horoz” tamlamasında olduğu gibi) Türkiye Türkçesinde sadece yaş ve bedensel görünüş olarak ihtiyarlamayı anlatırken kimi şive ve lehçelerde tam olarak ihtiyar (yaşlı) anlamı taşır ve ihtiyarlamanın zihinsel yönünü de içerir. Yani sözcüğün kökenindeki anlam dikkate alındığında argo algısına dayalı kullanımın sonradan ortaya çıktığı anlaşılacaktır. Çok ilginçtir Kocamak fiili de yaklaşık olarak aynı anlamlara sahiptir, yani ihtiyarlamak demektir ve bağlı olarak bahsedilen yan anlamları da taşır. Koca sözcüğü eski metinlerde bilgelik ünvanı olarak kullanılır. Karı koca olmak ise her iki cinsiyet için de artık büyümüş olduklarının, reşit (yetişkin) olduklarının, belirli bir olgunluğa eriştiklerinin kabulü demektir. Dolayısıyla bu ifade hem nedeni hem de sonucu anlatabilmektedir. Yani evlenebilmek için yeterli bir erişkinliğe ulaşıldığını anlatır. Hem de evlenmiş kişilerin artık yeterince sağduyulu davranacak kadar aklı başında insanlar olarak görülmesi gerektiğini ifade eder. Gerçekten de Türk Hukukundaki bir kanun hükmüne göre ana baba onayı ile bir yaş daha erken evlenen kişiler, aslında yaşları gereği reşit olmadıkları halde evlilik nedeniyle bir yaş daha önce reşit olmuş kabul edilirler. Yani "karı" ve "koca" oldukları için artık erişkin bireyler olmuşlardır. Karı (Karığ/Qarığ) kavramı yetişkin, olgun (kamile) dişi bireyi tanımlarken Koca (Qoca) kavramı ise yetişkin, olgun (kamil) erkek bireyi tanımlar.

Özetle bugün kaba bulunan bu ifade, sadece dil açısından bakıldığında bile aslında bambaşka bir çıkarım yapılmasına olanak sağlamaktadır: Evli insan aklı başında ve olgun davranmalıdır…

Deniz Karakurt