(Xan yurdu – Maralgöl əfsanəsi)

Azerice’den çeviren: Deniz Karakurt

Rivayete göre, Gence hanı her yılın bahar-yaz (yaz-yay) aylarında Kepez dağında olurmuş. Hanın orada yurt yeri var imiş. O, hazinesini de bu yurdun altında gömmüş.

[Çevirmen notu: Kəpəz / Kepez – Gence şehri yakınlarında bulunan bir dağın adıdır.]

Bir payız (sonbahar) mevsiminde her yanı ot basar, hanın yurdu ve hazine yeri yiter. Han yaylağa çıktığında kendi yerini bulamaz. O, bir yer seçip alaçık (yarı açık baraka) kurar, yurdunu aramaya davam eder. Ne kadar ararsa da, hazinesini gömdüğü (basdırdığı) yeri bulamaz.

Hanın genç bir çobanı varmış. O çoban da hanın kızı Maral’ı severmiş. Kız bunu bilse de, her ikisi de anlardı ki, bu, baş tutan (sonuna varacak) bir sevda değildi. Çoban kaval (tütək) çalar, derelere ses salarmış. Han bir gün çobana dikkatini yöneltir (fikir verir) ve görür ki, o, “han kızını bana verse, yurt yerini söylerim,” diye tez-tez tekrar etmektedir.

Han karısına seslenir:

- İşitir misin? O, benim yurdumun yerini bilir, onu söyletmek (dilə tutmaq – ikna etmek, kandırmak) lazımdır.

Hanımı cevap verir:

- O, bizim Maralı sever. Onu ancak ümit vermekle yola getirmek olur.

Hiddetinden bozaran han mecbur onunla razılaşır [uzlaşır].

Akşam hanın ailesi sofra başında toplaşır. Maral çobana bir şartla gidebileceğini söyler:

- Kepezin sinesinde bir güzel göl kuruyor. Ben o oğlana koca giderim ki, işte şu (həmin) göle dağdan bir pınar indirsin (bulaq çəkdirsin – bulak çektirsin).

Çoban teklifi kabul eder. Sisli (dumanlı) bir günde hazineden hayli altın (qızıl / kızıl) götürür. Usta çağırır, hevesle, yürekle işe başlar.

Bir sabah (səhər – seher; tan vakti) bulağın suyu göle dökülür. İşiten-bilen han kızı Maral’a “aferin (əhsən – ahsen; çok güzel) der. Hele (elə – bu yüzden) o günden sonra çeşme; “Han kızının bulağı”, göl ise “Maralgöl” olarak adlandırılır.

Çevirmen notu: Böyle bir efsane vardır ancak gerçekte göl çevresindeki geyiklerin varlığından dolayı bu adla anılmaktadır. Yakınlardaki ormanlarda geyikler bulunmaktadır.

Kaynakça:
1. Sednik Paşa Pirsultanlı; Azerbaycan Türklerinin Halk Efsaneleri; Bakü – 2009 (Sədnik Paşa Pirsultanlı. Azərbaycan türklərinin xalq əfsanələri. Bakı-2009)
2. Ahmed İsayev; Gence ve Genceliler; Bakü – 2008 (Əhməd İsayev. Gəncə və gəncəlilər. Bakı-2008)

Yayın yeri (orijinal metin): Gence Haber (Gəncə Xəbər) – Tarih: 11 Temmuz 2022

Çeviren: Deniz Karakurt (Dəniz Qaraqurd)