Derleme Tutanağı

Kaynak Kişi: Hanefi Özdemir – Küpeli Beldesi Eski Belediye Başkanı
Yer: Küpeli Köyü (Özvatan İlçesi / Kayseri)
Konu: Kayserinin Sarıoğlan ilçesine bağlı Ömerhacılı köyü yakınlarındaki Kırk-kızlar Tepesi ve Işıl Tepesi hakkındaki rivayet
Derleyen: Deniz Karakurt

Kayserinin Sarıoğlan ilçesine bağlı Ömerhacılı, Ömürlü, Palas ve Üzerlik ile ayrıca Bünyan ilçesine bağlı Yağmurbey ve Karahıdırlı köyleri arasında Palas Tuzla Gölü bulunur. Yakınlarda (ama bu köylerin biraz ötesinde) ise Büyüktuzhisar, Sultanhanı, Kermelik, Küpeli, Karakaya gibi köyler vardır. Birkaç kez Palas Tuzlasına giderek inceleme fırsatım oldu. Bu arada yöreye dair bazı bilgiler edinmekten de geri kalmadım. Ömerhacılı köyü yakınlarındaki Kırk-kızlar tepesi için yörede yaygın olarak anlatılan efsaneyi dinledim. Anlatılanlar şöyle...

Kırk tane genç kız savaş döneminde önce Işıl tepesine çıkarlar burada bir süre yaşarlar. Savaş uzayınca burayı yurt edinirler, sonra bir gün kuşların tuhaf davrandıklarını farkederler ve dikkatle baktıklarında kendilerini yönlendirmeye çalıştıklarını anlarlar. Böylece onların peşine düşerek gittikleri yere giderek yerlerini değiştirmeye karar verip bu tepeye sığınırlar. Çünkü kuşlar onları bu tepeye getirmişler. Geldikleri bu yeni tepede kuşlara da yiyeceklerinden artanları verirler. Erkekler öldürülüp düşmanlar tepeye doğru yaklaşmaya başlayınca bunlar Yaradana yakarmaya başlarlar. Eğer düşman eline geçeceklerse kendilerini taşa çevirmesini dilerler. Bunun üzerine duaları kabul olur. Bu kızlar taşa döndükten sonra ise üzerlerine kuşlar konarlar ve ötüşerek yas tutarlar. O yüzden bu tepeye Kırk-kızlar tepesi denmiş. Işıl tepesi de bu kızların anısına hürmeten ışıldayıp parlamaktaymış gün batarken ve doğarken.

Derlemeci notu: Yaptığım bir araştırma ile bu öykünün daha önce kayda geçirilmiş olduğunu tespit ettim. Yazıya geçirilmiş olan rivayette “bizi ya taşa ya kuşa çevir” dedikleri bu nedenle de o tepede kuş avlamanın uğursuzluk getireceği ifade edilmiştir. Benim dinlediğim söylentide ise kızlar Işıl dağında iken kuşlar onlara yol göstermiş, diğer tepeye geçtikten sonra gizlenirken kuşları beslemişler, onlar taşa döndükten sonra kuşlar gelerek bu kayaların üzerine konmuşlar belki de düşman gittikten sonra geri eski hallerine dönerler umuduyla. Ayrıca bu efsanenin öncesiyle ilgili olarak yakınlarda ayrıca Işıl Tepesi adı verilen bir dağ daha vardır. Kırk-kızlar Tepesi ile çok yakın ve karşı karşıyadır. Kırk-kızlar ilk önceleri Ömerhacılı yakınlarındaki bu Işıl dağına çıkmışlar. Bana anlatılan rivayet bu şekilde. Daha sonradan yakındaki diğer tepeye geçmişler ve sonradan o tepe şimdiki adıyla Kırk-kızlar olarak anılır olmuş.

Asıl değinmek istediğim asıl husus ise Küpeli köyünde dinlediğim rivayettir: "Kırk kızlar tepesi kırk tane kızın elleriyle toprak çekerek biriktirdikleri toprak kütlesi veya yığını dağa sonra dağa dönüşmüş. Hatta orasını bir kaç kez kazdılar, yığma altında hazine var gibisinden ama bir şey bulamamışlar galiba." (Kaynak kişinin sözleriyle.)

Derlemeci açıklaması / ek bilgi: Bana söylenen ve ilk başta kafa karıştıran bilgilerden anladığıma göre yörede Işıl Dağı adını taşıyan en az iki yükselti bulunmakta. Işıl dağı madeni bir görünümü olan, Güneş batarken ve doğarken parlayan bir görüntüsü olduğu için adına böyle denmiş. Ömerhacılı yönüne doğru Palas Tuzlasının karşısına düşen tarafta Işıl Tepesi bulunmakta. Asıl Işıl Tepesi Kırk-kızlar Tepesi ile çok yakın ve yükseklikleri de neredeyse aynı. Hemen ötelerinde Karakaya bulunuyor. Onunda ilerisinde Parlakkaya var. Ayrıca Büyükışıl ve Küçükışıl ifadelerini de duydum. Daha geride (Özvatan ilçesine bağlı) Küpeli Köyü yakınlarında başka bir Işıl Dağı daha var ki içlerinde en yüksek olanı odur. Burada Sultan Sekisi adı verilen düzlük bulunur. Bu düzlüğün belirli bir bölümüne Kiraz Ana Yaylası veya (Kiraz Yaylası) denir. Yaylanın ön tarafına doğru Kirazın Burcu adı verilen bir tepe vardır. Sultan Sekisinin yakınında Sarayburnu mevkisi vardır ve yüksekliği 1600 metreden fazladır. Kirazın Burcu denen yer daha önceleri kiraz ağacı ve kirazı bol olan yermiş isim oradan kalma. Bu tepenin üstündeki birkaç odacıklı bir in bulunmakta. Burasının geçmiş çağlarda askeri amaçlı olarak gözlem yeri olarak kullanıldığı da söylenmekte. Burada ayrıca damlama suyu adı verilen bir su sızıntısı bulunurmuş ve hayvan otlatmaya gidenler sürünerek girer sudan içerlermiş. Bu bölgede Karakaya adına biraz ileride tekrar rastlanır. Bu yörenin tamamında Işıl Lalesi adı verilen bir çiçek yetişir.

Küpeli köyünün önceki ismi Tokaslan Osmanlı kayıtlarında. Bir Selçuklu yöneticisinin adı olduğu söyleniyor. Sonradan yine Osmanlı zamanında Küp-Elli yani bol el, çok veren el, cömert anlamında değiştirilmiş. Neden değiştirildiği ise belli değildir.

Kaynak Kişi: Hanefi Özdemir – Küpeli Köyü Eski Belediye Başkanı (Özvatan ilçesi / Kayseri)
* Ayrıca Sarıoğlan ilçesine bağlı köyler başta olmak üzere yöredeki başka kişilerden elde edilen bazı bilgiler.

Derleyen: Deniz Karakurt
© Kaynak belirtmeden paylaşılamaz, alıntı yapılamaz.